สืบเนื่องจากชุมชนเกาะกกได้ทำโครงการอนุรักษ์ประเพณีลงแขกดำนา ชื่อโครงการ “โครงการพัฒนากลุ่มเกษตรและประมง” ในวันที่ 22 กรกฏาคม 2558 มีผู้ที่สนใจในการทำนาและหน่วยงานต่าง ๆ ได้มาลงมือดำนากันจริงๆ ที่ชุมชนเกาะกกซึ่งข้าวที่ใช้เป็นพันธ์ุ ข้าวสังหยด มาปลูกในพื้นที่แปลงนาของคนในชุมชนเกาะกก และได้ไปค้นเว็บเจอสาระดี ๆ จากคุณ ครูฑูรย์ ศิริรักษ์ ที่ได้เขียนบทความเกี่ยวกับข้าวสังหยดเอาไว้ จึงนำมาเผยแพร่ต่อให้ชาวชุมชนเกาะกกได้รับความรู้และประโยชน์ของ ข้าวพันธุ์สังหยดนี้
กิจกรรมที่ได้ดำเนินการ โครงการพัฒนากลุ่มเกษตรและประมง
สาระน่ารู้ชุมชนเกาะกก “สุดยอดข้าวของดีจากภาคใต้ ป้องกันโรคร้ายแรงดีเกินคาด”
ที่มาเนื้อหา ครูฑูรย์ ศิริรักษ์ link: : http://www.gotoknow.org
ข้าวพื้นเมืองภาคใต้ปลูกมากแถบรอบลุ่มทะเลสาบสงขลา มีชื่อเรียกกันไปตามความเข้าใจ และความนิยมของแต่ละถิ่น ไม่มีชื่อเรียกอย่างเป็นทางการอาจจะเนื่องจากเป็นข้าวที่ปลูกยาก ข้าวพื้นเมืองภาคใต้พันธุ์นี้เป็นข้าวนาปีที่มีคุณลักษณะพิเศษ นิยมปลูกเพื่อทำข้าวใหม่ เป็นของขวัญของฝากให้กับผู้หลักผู้ใหญ่ที่ตนเคารพนับถือ หรือเอาไว้ทำบุญถวายพระ ข้าวพื้นเมืองภาคใต้พันธุ์นี้ ก็คือ ข้าวสังหยด ข้าวดีจากภาคใต้ นั่นเอง
ผู้เขียนเอง เห็นว่า ข้าวพื้นเมืองพันธุ์นี้ ยังมีการสะกดชื่อที่แตกต่างกันไปอยู่มาก จึงเห็นควรที่จะได้ทราบประวัติความเป็นมาของข้าวพันธุ์นี้ และการสะกดชื่อที่ถูกต้อง
ที่มาของข้าวพันธุ์สังหยด
ข้าวสังหยดเป็นข้าวนาปีที่มีคุณลักษณะพิเศษ มีเยื่อหุ้มเมล็ดสีแดง รสชาติดีมีปริมาณ แอมิโลสต่ำ (๑๕ – ๒ %) รสชาติของข้าวใหม่หุงสวยจะนุ่ม หอม และมัน กินคล้ายข้าวเหนียว ชาวนครศรีธรรมราช เรียก “ข้าวสั่งหยุด” หรือ “สังหยุด” เนื่องจากรสชาติของข้าวนี้กินอร่อย กินได้กินดีจนต้องสั่งให้หยุดกิน หรือหมายถึงบอกเลิกกิน จึงเป็นที่มาของชื่อข้าวพันธ์นี้ คือ “สังหยด”
ฉะนั้น คำเขียนที่ถูกต้องของข้าวสังหยดจึงจะต้องไม่มี ขอไข่ การันต์ คนสงขลาเรียก ข้าวสังหยดว่า “เหนียวแดง” ตามสีของเมล็ดข้าว ตามความหอม-นุ่ม และความมันในรสชาติ
ของข้าว และนิยมนำข้าวสังหยดใหม่มาหุงกินกับน้ำกะทิทุเรียน หรือ “น้ำละหวะ” (เหนียวละหวะ : ขนมพื้นบ้านชาวบกแถบถิ่นคาบสมุทรสทิงพระ) จึงจะเห็นได้ว่าข้าวสังหยด
เป็นพันธุ์ข้าวที่ร่วมถิ่นกันในรอบลุ่มทะเลสาบสงขลา และเป็นข้าวที่เปรียบเสมือนสัญลักษณ์ในเชิงวิถีหรือเชิงวัฒนธรรมของท้องถิ่นในรอบลุ่มน้ำแถบนี้
ในเชิงวิชาการ ข้าวสังหยดเป็นข้าวเจ้า เป็นข้าวนาปีที่ปลูกได้ปีละ ๑ ครั้ง เป็นข้าวที่ปลูกยาก มีความไวต่อแสงน้อย จะออกดอกในช่วงที่รับแสงได้ ๑๑ ชม. ๔๕ นาที/วัน มีเมล็ดเรียวยาว เปลือกสีฟาง รสชาติ นุ่ม มัน มีกลิ่นหอมอ่อนๆ เยื่อหุ้มเล็ดสีแดงที่อุดมไปด้วย ธาตุเหล็ก ฟอสฟอรัส และไนอาซีน ที่มีคุณค่าทางโภชนาการ
ในเชิงพานิชย์ เป็นข้าวที่หายาก เนื่องจากปลูกกันน้อย คนที่สนใจเรื่องสุขภาพหันมานิยมรับประทาน และปัจจุบันมีนักวิชาการ นักวิทยาศาสตร์ และนักวิจัย จากหน่วยงาน,สถาบันต่างๆ ให้ความสนใจศึกษา ค้นคว้า และทดลองแปรรูป เพื่อสร้างมูลค่าเพิ่ม เป็น ข้าวกล้อง ข้าวกล้องงอก ขนมคุ้กกี้ ไอศกรีม เครื่องสำอางชนิดต่างๆ จากเดิมเป็นข้าวที่มีราคาถูกเนื่องจากไม่เป็นที่นิยม กลับได้รับความนิยมในหมู่นักบริโภคอีกระดับหนึ่ง ทำให้ราคาถีบตัวขึ้นสูงลิ่ว ราคาแพง ราคาซื้อขายตามท้องตลาดขณะนี้ ชนิดข้าวกล้องตกกิโลกรัมละ ๕๐-๖๐ บาท ก็ยังหาซื้อยากเนื่องจากปลูกกันน้อย และมีการสนับสนุนให้ปลูกเป็นข้าวอินทรีย์เพื่อสุขภาพ และมีกระบวนการ GAP เข้ามาเกี่ยวข้อง ทำให้พื้นที่การปลูกแคบลง กอปรกับการจดทะเบียนเป็นข้าว GI ของจังหวัดพัทลุงเพียงจังหวัดเดียว ไม่ขอเอี่ยวกับพื้นที่ทางด้านวัฒนธรรมอื่น
ในเชิงสัญลักษณ์ ข้าวสังหยด ได้เป็นข้าวสัญลักษณ์ของจังหวัดพัทลุง ภายใต้ชื่อที่ว่า “ข้าวสังข์หยดเมืองพัทลุง” หลังจากได้มีการขึ้นทะเบียนสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ ( GI : Geographical Indications ) เมื่อ ๒๓ มิถุนายน ๒๕๔๙ ทั้งๆ ที่ข้าวพันธุ์นี้สามารถปลูกได้ และทำกินกันมาช้านานในพื้นที่รอบลุ่มทะเลสาบสงขลาทั้ง ๓ จังหวัด คือ นครศรีธรรมราช สงขลา และพัทลุง
ข้าวสังหยด มีดีอย่างไร
ข้าวสังหยด มีคุณค่าทางอาหารสูงกว่าข้าวพันธุ์อื่นๆ คือ มีกากใยอาหารสูงกว่าข้าวพันธุ์อื่นๆ จึงมีประโยชน์ในการชะลอความแก่ นอกจากนี้มีโปรตีน ธาตุเหล็ก และฟอสฟอรัสสูงกว่าข้าวพันธุ์อื่นๆ ซึ่งมีประโยชน์ในการบำรุงโลหิต บำรุงร่างกายให้แข็งแรงและป้องกันโรคความจำเสื่อม และยังมีสารแอนตี้ออกซิแดนซ์ พวก oryzanol และมี Gamma Amino Butyric Acid (GABA) ช่วยลดอัตราเสี่ยงของการเป็นมะเร็ง จึงนับได้ว่า ข้าวพันธุ์สังหยด เป็นข้าวพันธุ์พื้นเมืองที่มีคุณค่าทางอาหารสูง
คุณค่าทางโภชนาการของข้าวสังหยด ต่อน้ำหนัก 100 กรัม
– พลังงาน 364.2 กิโลแคลอรี
– โปรตีน 73 กรัม
– คาร์โบไฮเดรต 73.1 กรัม
– เส้นใย 4.81 กรัม
– แคลเซียม 13 มิลลิกรัม
– ฟอสฟอรัส 317 มิลลิกรัม
– ธาตุเหล็ก 1.4 มิลลิกรัม
– วิตามินบี 1 0.32 มิลลิกรัม
– วิตามินบี 2 0.01 มิลลิกรัม
– ไนอะซิน 6.4 มิลลิกรัม
วิธีการหุงข้าวสังหยดให้นุ่มอร่อย และไม่สูญเสียคุณค่าของข้าว
คุณลักษณะของข้าวสารสังหยด เมล็ดเล็ก เรียว ท้ายงอน เยื่อหุ้มเมล็ดจะมีสีแดงถึงแดงเข้ม เมื่อหุงสุกแล้วเมล็ดข้าวจะนุ่ม และจับตัวกันคล้ายข้าวเหนียว
วิธีการหุง ให้ซาวข้าวเบาๆ โดยใช้เวลาให้น้อยที่สุดเพียงครั้งเดียว เพื่อไม่ให้สูญเสียคุณค่าของข้าว เติมน้ำให้ท่วมข้าว สูง 1 ข้อนิ้ว เมื่อข้าวสุกทิ้งไว้ให้ข้าวระอุ ประมาณ 5-10 นาที หากต้องการให้ข้าวแข็งหรือนุ่ม สามารถเติมหรือเพิ่มน้ำได้ตามความชอบ
ที่มาเนื้อหา ครูฑูรย์ ศิริรักษ์ : http://www.gotoknow.org/blogs/posts/389668
